Apple A12 Bionic

Apple-processors: wegwijs in Apple’s zelfontwikkelde chips

Welke eigen chips en processors heeft Apple in eigen huis ontwikkeld? Van A-serie tot T-serie, we lopen ze in deze uitleg allemaal langs.

Chips en processors van Apple

Apple ontwerpt sinds een aantal jaren eigen chips onder de naam ‘Apple Silicon’. Het gaat bijvoorbeeld om de Apple A17 Pro in de iPhones en de M3 in de Mac. In dit overzicht zie je welke processoren Apple in de loop der jaren zelf heeft ontwikkeld en in welke apparaten ze te vinden zijn. De ontwikkeling van chips gebeurt door Apple’s eigen chipteam dat onder leiding staat van Johny Srouji. Het team ontwerpt chips voor de iPhone, iPad, Mac, Apple Watch en andere producten. Ook in de AirPods en Apple Pencil zijn minuscule chips te vinden die Apple zelf heeft gemaakt.

Samenvatting: de belangrijkste processoren

Apple heeft nogal wat chips en processoren uitgebracht. Om het overzicht te houden beginnen we hier met de belangrijkste processoren die je in recente iPhones, iPads en Macs vindt. Dit is basiskennis voor als je wilt kunnen meepraten. De andere chips met beginletters U, S, W, H en T zijn minder belangrijk en hebben vaak een specialistische functie.

iPhone-processoren

Dit zijn de belangrijkste recente processoren die je in recente iPhones vindt:

ToesteliPhone 13 ProiPhone 13iPhone 12iPhone 11, iPhone SE
ProcessorA15 BionicA15 BionicA14 BionicA13 Bionic
Performance cores2 cores 3,22GHz2 cores 3,22GHz2 cores 3,1GHz2 cores 2,65GHz
Efficiency cores4 cores 1,82GHz4 cores 1,82GHz4 cores 1,8GHz4 cores 1,8GHz
Grafische cores5444
Neural Engine16-core16-core16-core8-core
RAM8GB8GB6GB4GB
Transistors15 miljard15 miljard11,8 miljard8,5 miljard

iPad-processoren

Dit zijn de belangrijkste recente processoren die je in recente iPads vindt:

ToesteliPad Pro 2021iPad mini 2021iPad Air 2020iPad
ProcessorM1A15 BionicA14 BionicA13 Bionic
Performance cores4 cores 3,2GHz2 cores 2,93GHz2 cores 3,1GHz2 cores 2,65GHz
Efficiency cores4 cores 2,06GHz4 cores 1,82GHz4 cores 1,8GHz4 cores 1,8GHz
Grafische cores8544
Neural Engine16-core16-core16-core8-core
RAM8GB4GB6GB4GB
Transistors16 miljard15 miljard11,8 miljard8,5 miljard

Mac-processoren

Dit zijn de belangrijkste recente processoren die je in recente Macs vindt:

Mac16 inch MacBook Pro 202114 en 16 inch MacBook Pro 202114 inch MacBook Pro13 inch MacBook Pro 2020, MacBook Air 2020, 24 inch iMac 2021 en Mac mini 2020MacBook Air 2020, 24 inch iMac 2021
ProcessorM1 MaxM1 ProM1 ProM1M1
Performance cores8 cores 3,2GHz8 cores 3,2GHz6 cores 3,2GHz4 cores 3,2GHz4 cores 3,2GHz
Efficiency cores2 cores 2,06GHz2 cores 2,06GHz2 cores 2,06GHz2 cores 2,06GHz2 cores 2,06GHz
Grafische cores32161487
Neural Engine16-core16-core16-core16-core16-core
RAMVanaf 32GBVanaf 16GBVanaf 16GBVanaf 8GBVanaf 8GB
Transistors16 miljard16 miljard16 miljard16 miljard16 miljard

Apple’s chips, processors, SoCs en SiPs

We praten vaak over chips en processors, maar in feite gaat het vaak om een System on a Chip (SoC) of een System in a Package (SiP), waarbij meerdere componenten zijn samengevoegd. Daarnaast hoor je wel de term Package on Package (PoP, meer hierover lees je hier). Ze combineren een centrale verwerkingseenheid (CPU) met andere componenten tot één of meerdere compacte pakketjes, die eigenlijk een mini-computer vormen. Zo’n PoP, SoC of SiP is gemakkelijk in allerlei kleine apparaten in in te bouwen.

Bekijk ook
Waarom Apple steeds meer chips in eigen huis ontwikkelt

Waarom Apple steeds meer chips in eigen huis ontwikkelt

Apple ontwikkelt steeds meer eigen chips in huis: van de W1 en T1 tot de A10 en straks ook een eigen GPU. Wat zijn de voordelen en waarom zitten ze er bovenop?

In de loop van de jaren heeft Apple steeds meer eigen chips ontwikkeld voor de iPhone, iPad, Mac en Apple Watch. Daarmee kan Apple beter concurreren en in het geheim nieuwe functies ontwikkelen, zonder dat het vroegtijdig uitlekt. Sinds Apple in 2008 de chipmaker P.A. Semi overnam komen er steeds meer chips uit eigen keuken. De eerste eigen processor was de A4 in de iPad. Daarna volgden vele andere.

Apple’s chipfamilies

Deze chipfamilies heeft Apple in eigen huis ontwikkeld:

Apple gebruikt de chips om je stappen te meten, je Face ID- en Touch ID-scans veilig te verwerken en voor slimme Siri-taken. Er zijn chips die de Apple Watch aansturen en die zorgen dat je je AirPods moeiteloos kunt koppelen. Daarmee maakt Apple de huidige toeleveranciers van chips, Qualcomm en Intel, gaandeweg overbodig. Door zelf chips te ontwerpen kan Apple geld besparen en kan het de chips helemaal afstemmen op nieuwe apparaten. Als basis gebruiken ze referentie-ontwerpen van ARM, die verder worden doorontwikkeld door de chipteams in Cupertino en Israël. De productie vindt plaats door externe partijen zoals Samsung en Taiwan Semiconductor Manufacturing Co (TSMC).

Apple A-serie

De A-serie chips worden gebruikt in de iPhone, iPad, iPod touch en Apple TV. Ze bevatten een ARM-gebaseerde CPU (vaak met meerdere kernen), een grafische chip (GPU), cache-geheugen en andere elektronica. Ze zijn ontworpen door Apple en worden geproduceerd door Samsung en TSMC. Samsung maakte de Apple A4 t/m A7 en vanaf de Apple A8 haakte TSMC aan als extra fabrikant.

Qualcomm chips in iPhone 6s
ToestelChipCoresPerformanceEfficiencyKloksnelheid
iPhone 13 Pro (Max)A15 Bionic6243,2 GHz
iPhone 13 (mini)A15 Bionic6243,2 GHz
iPhone SE 2022A15 Bionic6243,2 GHz
iPhone 12 Pro (Max)A14 Bionic6243,0 GHz
iPhone 12 (mini)A14 Bionic6243,0 GHz
iPhone SE 2020A13 Bionic6242,66 GHz
iPhone 11 Pro (Max)A13 Bionic6242,66 GHz
iPhone 11A13 Bionic6242,66 GHz
iPhone XRA12 Bionic6242,5 GHz
iPhone XS (Max)A12 Bionic6242,5 GHz
iPhone XA11 Bionic6242,4 GHz
iPhone 8 (Plus)A11 Bionic6242,4 GHz
iPhone 7 (Plus)A10 Fusion4222,3 GHz
iPhone SE 2016A92  1,85 GHz
iPhone 6s (Plus)A92  1,85 GHz
iPhone 6 (Plus)A82  1,4 GHz
iPhone 5sA72  1,3 GHz
iPhone 5cA62  1,3 GHz
iPhone 5A62  1,3 GHz
iPhone 4sA52  1 GHz
iPhone 4sA41  1,0 GHz
iPhone 3GSSamsung ARM Cortex-A81  833 MHz
iPhone 3GSamsung ARM 1176Z1  620 MHz
Originele iPhoneSamsung ARM 1176Z1  433 MHz

Deze varianten van de A-chips zijn al verschenen:

  • Apple A15 Bionic: opnieuw verbeterde 64-bit CPU met zes kernen, waarvan twee op performance zijn gericht (Avalance) en vier op efficiency (Blizzard). Deze zijn 50% sneller dan de concurrentie beweert Apple. De A15 bevat 15 miljard transistoren en heeft een 16-core Neural Engine die 15,8 biljoen bewerkingen per seconde kan uitvoeren. Voorzien van een nieuwe image processor (ISP) voor computational photography. Gemaakt door TSMC met een 5-nm fabriageproces. Te vinden in de iPhone 13-familie en de iPad mini 2021.
  • Apple A14 Bionic: een verbeterde 64-bit CPU met zes kernen, waarvan vier energiezuinige (Icestorm) en twee gericht op performance (Firestorm). Er zit ook een 16-core Neural Engine in. Deze kan 11 biljoen bewerkingen per seconde uitvoeren. Te vinden in de iPhone 12-familie en de iPad Air 2020.
  • Apple A13 Bionic: verbeterde 64-bit SoC met derde generatie Neural Engine, ontworpen voor de iPhone 11-serie en iPhone SE 2020. 7 nanometer-procédé met twee hoge performance cores (Lightning) en vier energiezuinige cores (Thunder). De twee hoge prestatie-kernen zijn volgens Apple 20% sneller en 30% zuiniger, terwijl de overige vier kernen 20% sneller en 40% zuiniger zijn dan de A12.
  • Apple A12Z Bionic: ontworpen voor de iPad Pro 2020. Nagenoeg dezelfde chip als de A12X, maar dan met een extra grafische core voor de augmented reality-functies.
  • Apple A12X Bionic: krachtigere 64-bit SoC, gemaakt voor de iPad Pro 2018. De chip heeft een 35% procent snellere single-core CPU en 90% snellere multi-core CPU dan de A10X Fusion-chip. Ook de A12X Bionic is een 7 nanometer chip.
  • Apple A12 Bionic: vernieuwde 64-bit SoC met vernieuwde Neural Engine, ontworpen voor de iPhone XS, iPhone XS Max en iPhone XR. Verscheen later ook in de iPad Air 2019 en iPad mini 2019. 7 nanometer-procédé met twee performancegerichte Vortex-kernen en vier energiezuinige Tempest-kernen. De kernen bieden 15 procent meer performance en zijn 50 procent energiezuiniger.
  • Apple A11 Bionic: dit is een 64-bit SoC, ontworpen voor de iPhone 8, iPhone 8 Plus en iPhone X. Twee snelle kernen en vier energiezuinige kernen. De term ‘Bionic’ verwijst naar kunstmatige intelligentie en machine learning.
  • Apple A10X Fusion: een 64-bit SoC voor de 10,5-inch iPad Pro en tweede generatie 12,9-inch iPad Pro. Variant van de A10 die 30 procent betere CPU-performance en 40 procent betere GPU-performance heeft ten opzichte van zijn voorganger, de A9X. Ook de Apple TV 4K is voorzien van een A10X-chip. Gemaakt door TSMC.
  • Apple A10 Fusion: een 64-bit SoC voor de iPhone 7 en iPhone 7 Plus, met een nieuw quad-core design. Twee snelle kernen en twee efficiënte tragere kernen. Gemaakt door TSMC.
  • Apple A9X: een 64-bit SoC voor de iPad Pro met 80% betere CPU-performance en 2x betere GPU-performance vergeleken met zijn voorganger, de A8X. Gemaakt door TSMC.
  • Apple A9: een 64-bit SoC die gebruikt werd in de iPhone 6s en iPhone 6s Plus. Heeft 70% betere CPU-performance en 90% betere grafische performance, vergeleken met zijn voorganger. Eerste chip die zowel door Samsung als door TSMC werd gemaakt. Later ook toegepast in de iPhone SE en iPad 2017.
  • Apple A8X: een 64-bit SoC ontworpen door Apple en toegepast in de iPad Air 2. Snellere variant van de A8 met 40% betere CPU-performance en 2,5 keer betere grafische performance. Heeft een triple-core CPU met een iets hogere kloksnelheid van 1,5GHz en een octa-core GPU. Heeft 3 miljard transistors.
  • Apple A8: deze 64-bit SoC is ontworpen door Apple en geproduceerd door TSMC. Werd gebruikt in de iPhone 6 en iPhone 6 Plus en later ook in de iPad mini 4 en zesde generatie iPod touch. Heeft 25% betere CPU-performance en 50% betere grafische performance dan de A7 en is de helft energiezuiniger. Bevat een 1.4 GHz 64-bit ARMv8-A dual-core CPU en een geïntegreerde PowerVR GX6450 GPU in vier clusters. Twee maal zoveel transistors in vergelijking met de A7, maar toch 13% kleiner.
  • Apple A7: eerste 64-bit chip ontworpen door Apple, toegepast in de iPhone 5s en later ook in de iPad Air, iPad mini 2 and iPad mini 3. Volgens Apple twee maal zo snel en twee maal zo goede grafische prestaties vergeleken met de A6. Bevat een door Apple ontworpen 64-bit ARMv8-A dual-core CPU met bijnaam Cyclone en een kloksnelheid van 1,3 tot 1,4 GHz, plus een geïntegreerde PowerVR G6430 GPU.
  • Apple A6X: een snellere variant van de A6, toegepast in de iPad 4.
  • Apple A6: toegepast in de iPhone 5 en iPhone 5c. Volgens Apple twee keer zo snel, zowel wat CPU als GPU betreft. Kleiner en energiezuiniger dan de A5. Voorzien van dual-core CPU met codenaam Swift en een 266 MHz triple-core PowerVR SGX 543MP3 GPU.
  • Apple A5X: een snellere versie van de A5 met quad-core PowerVR SGX543MP4 graphics (voorheen dual-core). Deze chip werd gebruikt in de iPad 3.
  • Apple A5: terug te vinden in de iPad 2 en iPhone 4s. Bevat een dual-core ARM Cortex-A9 CPU met PowerVR SGX543MP2 GPU en heeft een kloksnelheid van 1 GHz in de iPad 2 en 800 MHz in de iPhone 4s. Een vernieuwde versie van de A5 is te vinden in de Apple TV 3, vijfde generatie iPod touch, iPad mini en in een tussentijds vernieuwde versie van de iPad 2. Een tussentijds vernieuwde versie van de Apple TV 3 bevat een kleinere single-core versie van de A5.
  • Apple A4: toegepast in de originele iPad, iPhone 4, vierde generatie iPod touch en Apple TV 2. Combineert een ARM Cortex-A8 CPU met een PowerVR GPU. Bevat geen RAM.

Apple Motion Coprocessor

De Apple M-serie is er in twee varianten: als motion coprocessor op de iPhone en iPad (t/m 2017). Vanaf 2020 wordt de naam M-serie gebruikt voor de Apple Silicon-chips in de Mac en iPad. Dit zijn twee heel verschillende chips.

De motion coprocessor bestaat sinds de iPhone 5s en maakt deel uit van de A-chip. Hij verzamelt gegevens van de sensoren in je toestel. Data van de bewegingssensor, gyrosensor en het kompas worden met deze chip verwerkt. Het voordeel van deze chip is dat de gegevens zelfs verzameld en opgeslagen worden als het toestel in stand-by staat. Hierdoor houdt je iPhone bijvoorbeeld je stappen bij. Ook wordt de M-coprocessor gebruikt om Siri-verzoeken te verwerken.

Sinds de A12 Bionic is Apple gestopt met het nummeren van de motion coprocessor.

Deze varianten zijn al verschenen:

  • Apple M11: verwerkt in de A11-chip in de iPhone 8 (Plus) en iPhone X.
  • Apple M10: verwerkt in de A10-chip in de iPhone 7 (Plus) en in de A10X-chip in de iPad Pro (10,5-en tweede generatie 12,9-inch) en Apple TV 4K.
  • Apple M9: verwerkt in de A9-chip in de iPhone 6s (Plus) en iPhone SE en de A9X-chip in de iPad Pro (12,9 en 9,7-inch) en iPad 2017. Wordt ook gebruikt voor Hé Siri-commando’s.
  • Apple M8: verwerkt in de A8-chip in de iPhone 6 (Plus) en iPod touch (6e generatie) en de A8X-chip in de iPad Air 2 en iPad mini 4. Werkt vanaf deze versie ook samen met de barometer.
  • Apple M7: verwerkt in de A7-chip in de iPhone 5s, iPad Air, iPad mini 2, iPad mini 3.

Apple M-serie

Apple stopte in 2017 weliswaar met de M-serie, maar in 2020 kwam de M-serie terug, met een heel andere insteek. Nu wordt het gebruikt voor de ARM-gebaseerde processoren die in de Mac en de iPad Pro worden toegepast. Deze zijn in eigen huis ontwikkeld.

Deze uitvoeringen zijn al verschenen:

  • M1 Pro en M1 Max: extra krachtige chips, te vinden in de MacBook Pro 2021
  • M1: eerste Apple Silicon-chip voor de Mac, te vinden in de MacBook Air 2020, 13-inch MacBook Pro 2020, Mac mini 2020 en de iPad Pro 2021

Apple U-serie

De ultra wideband-chip werd voor het eerst geïntroduceerd in de iPhone 11-familie. De chip werkt via ultra-wideband en maakt extra locatiefuncties mogelijk. Zo kun je extra nauwkeurig gebruikmaken van AirDrop door je iPhone in de juiste richting te wijzen. De eerste chip werd U1 genoemd, maar bij de opvolger spreekt Apple simpelweg van de ultra wideband-chip van de tweede generatie. Waarschijnlijk omdat de naam U2 minder handig is. Deze vernieuwde chip zit in de iPhone 15 en nieuwer.

De ultra wideband-chip werd vooral bekend door de AirTags, Apple’s eigen accessoire om producten mee op te sporen.

Apple S-serie

s1-computerchip-apple-watch

De Apple Sx-serie is een reeks Systems in a Package (SiP) voor de Apple Watch. Het bevat een speciale processor die geheugen, opslag en de chips voor draadloze functies en sensoren combineert tot een enkel pakketje. In feite is dit dus een complete mini-computer. Ze zijn ontworpen door Apple en worden geproduceerd door Samsung en andere fabrikanten.

Deze uitvoeringen zijn al verschenen:

  • Apple S7: te vinden in de Apple Watch Series 7, maar qua performance gelijk aan de S6.
  • Apple S6: te vinden in de Apple Watch Series 6. 64-bit dual-core processor die 20 procent sneller is dan de S5. Bevat ook een W3 draadloze chip.
  • Apple S5: verwerkt in de Apple Watch Series 5. 64-bit dual-core processor met dezelfde prestaties als de S4, maar dan met een ingebouwd kompas.
  • Apple S4: verwerkt in de Apple Watch Series 4. Voor het eerst een 64-bit dual-core processor die tot twee keer sneller is dan de S3.
  • Apple S3: te vinden in de Apple Watch Series 3. Heeft een dual-core processor die 70% sneller is dan de S2 en een ingebouwde GPS. Bevat ook een W2-chip en een optioneel modem voor LTE.
  • Apple S2: wordt gebruikt in de Apple Watch Series 2. Heeft een dual-core processor en ingebouwde GPS.
  • Apple S1P: wordt gebruikt in de Apple Watch Series 1. Heeft een dual-core processor die identiek is aan de S2, maar zonder ingebouwde GPS.
  • Apple S1: te vinden in de Apple Watch Series 0 en is een geïntegreerde mini-computer met geheugen, opslag, modems en I/O-controllers aan boord, in een verzegelde unit.
AirPods met iPhone

Apple W-serie

De Apple W-serie is een serie speciale processors voor draadloze functies zoals Bluetooth. Deze varianten zijn er verschenen:

  • Apple W3: verwerkt in de S4-chip van de Apple Watch Series 4 en nieuwer. Regelt alle draadloze verbindingen, waaronder Bluetooth 5 en Wi-Fi.
  • Apple W2: wordt gebruikt in de Apple Watch Series 3. Is te vinden in de S3-chip en regelt het draadloze energiebeheer, waardoor Bluetooth en Wi-Fi 50% zuiniger zijn dan de voorganger. Ook is Wi-Fi 85% sneller.
  • Apple W1: een SoC van Apple die wordt gebruikt in de AirPods en sommige Beats-koptelefoons. Wordt voornamelijk gebruikt voor het streamen van audio via Bluetooth. Deze is in de AirPods 2 opgevolgd door de H1-chip.

Apple H-serie

De Apple H-serie is een serie chips voor audioproducten zoals de AirPods 2019. Deze regelt het eenvoudige koppelen met Apple-apparaten, ondersteuning voor Hé Siri en aansturing van de sensoren. Er is tot nu toe één variant verschenen:

Apple T-serie

De T-serie is te vinden in de MacBook Pro, iMac Pro, Mac Pro, Mac mini en MacBook Air. Deze chip dient als een secure enclave (beveiligd gedeelte) voor het verwerken van vingerafdrukscans met de Touch ID-sensor op de MacBook Pro. Ook regelt de T-chip andere beveiligingsfuncties zoals ongeoorloofd gebruik van de microfoon en de webcam.

Er zijn inmiddels twee modellen verschenen:

  • Apple T2 2e generatie: een chip van Apple die is toegepast in de MacBook Pro (2018 en nieuwer), de MacBook Air (2018 en nieuwer), Mac Pro (2019 en nieuwer) en Mac mini (2018 en nieuwer). Biedt een secure enclave, beschermt het bootproces tegen aanvallen en regelt systeemfuncties zoals toegang tot de camera en audio. Nieuw is dat Hé Siri op de Mac voor het eerst wordt ondersteund. Lees meer erover in Apple’s PDF.
  • Apple T2: een chip van Apple die is toegepast in de iMac Pro 2017. Biedt een secure enclave, beschermt het bootproces tegen aanvallen en regelt systeemfuncties zoals toegang tot de camera en audio. Levert ook verbeterde beeldbewerking voor de webcam van de iMac Pro.
  • Apple T1: een chip van Apple die de Touch ID-sensor van de MacBook op de 2016- en 2017-modellen aanstuurt. Draait op een aangepaste versie van watchOS, onafhankelijk van macOS.
Teardown van Touch ID-sensor in MacBook Pro.

Eerdere processors

Voor de introductie van de A4 maakte Apple ook al enkele Systems on a Chip (SoCs), namelijk in vroege versies van de iPhone en iPod touch. Apple leverde daarbij de specificaties en Samsung zorgde voor de productie. Het ging om een enkele (single-core) ARM-gebaseerde CPU’s, met een GPU en andere componenten op een enkele chip.

Het gaat om de volgende modellen:

  • APL0098 (ook 8900B of S5L8900) is te vinden in de eerste generatie iPhone. Het bevat een 412MHz single-core ARM11 CPU en een PowerVR MBX Lite GPU. Deze is net als alle andere geproduceerd door Samsung.
  • APL0278 (ook S5L8720) is te vinden in de tweede generatie iPod touch. Bevat een 533 MHz single-core ARM11 CPU en een PowerVR MBX Lite GPU.
  • APL0298 (ook S5L8920) zit in de iPhone 3Gs en bevat een 600 MHz single-core Cortex-A8 CPU en een PowerVR SGX535 GPU.
  • APL2298 (ook S5L8922) is een kleinere versie van zijn voorganger en werd ontwikkeld voor de derde generatie iPod touch.

Toekomstige chips

Apple werkt voor toekomstige producten aan nog meer eigen chips. Zo zijn ze al een tijdje bezig met eigen modemchips voor een toekomstige 5G-iPhone. Het duurt waarschijnlijk nog wel tot 2022 voordat we deze chip in de iPhone vinden. Ook is Apple gestart met de overstap van Intel-chips naar eigen op ARM-gebaseerde chips voor de Mac (Apple Silicon). Dit heeft een aantal voordelen. Zo is Apple niet meer afhankelijk van het ontwikkelschema van Intel en het zorgt ook voor prestatieverbeteringen.

Bekijk ook
Apple Silicon: alles over de ARM-gebaseerde chips voor Mac

Apple Silicon: alles over de ARM-gebaseerde chips voor Mac

Apple Silicon is een reeks processoren die Apple in eigen huis heeft ontwikkeld voor de Mac en iPad. Op deze pagina lees je alles over de generaties Apple Silicon, zoals de M1-, M2- en M3-chip en hun varianten.

Taalfout gezien of andere suggestie hoe we dit artikel kunnen verbeteren? Laat het ons weten!

Ook interessant